วัตถุประสงค์ (Purpose)
กฎหมายต้นแบบว่าด้วยเอกสารเปลี่ยนมืออิเล็กทรอนิกส์ (Model Law on Electronic Transferable Records – MLETR) มีวัตถุประสงค์เพื่อรองรับการใช้เอกสารเปลี่ยนมือในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ให้มีผลทางกฎหมาย ทั้งในการใช้ภายในประเทศและระหว่างประเทศ โดยกฎหมายนี้ใช้กับเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ที่มีความเทียบเท่าทางหน้าที่กับเอกสารหรือตราสารเปลี่ยนมือในรูปแบบกระดาษ เช่น ใบตราส่งสินค้า ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใช้เงิน และใบรับสินค้าในคลังสินค้า ซึ่งโดยทั่วไปเป็นเอกสารที่ให้สิทธิแก่ผู้ถือในการเรียกร้องตามพันธกรรมนั้น และสามารถโอนสิทธิได้ผ่านการโอนความครอบครองเอกสาร
ความสำคัญของกฎหมายต้นแบบ (Why is it relevant?)
เอกสารหรือตราสารเปลี่ยนมือเป็นเครื่องมือทางการค้าที่มีความสำคัญ การเปลี่ยนมาใช้ในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์จะช่วยเพิ่มความรวดเร็วมากขึ้น เพิ่มความปลอดภัยในการส่งผ่านข้อมูล และสามารถใช้งานเข้ากับระบบธุรกรรมอัตโนมัติ เช่น สมาร์ทคอนแทรกต์ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การใช้งานเอกสารเปลี่ยนมืออิเล็กทรอนิกส์ที่มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับภาคธุรกิจที่ต้องใช้เอกสารประกอบ เช่น ภาคการขนส่ง โลจิสติกส์ การเงิน (ฟินเทค)
นอกจากนี้ เอกสารเปลี่ยนมืออิเล็กทรอนิกส์ยังถือเป็นองค์ประกอบสำคัญของการค้าไร้กระดาษ (Paperless Trade) ซึ่งมีบทบาทในการอำนวยความสะดวกทางการค้าอย่างเป็นรูปธรรม
สาระสำคัญของกฎหมายต้นแบบ (Key Provisions)
MLETR ยึดหลักการพื้นฐานของกฎหมาย UNCITRAL ว่าด้วยพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ หลักการไม่เลือกปฏิบัติ (non-discrimination) หลักการเทียบเท่าทางหน้าที่ (functional equivalence) และหลักการความเป็นกลางทางเทคโนโลยี (technology neutrality) ซึ่งเปิดทางให้สามารถรองรับเทคโนโลยีทุกรูปแบบ เช่น ระบบทะเบียนโทเคน หรือระบบบัญชีแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger)
ตามหลักของ MLETR เอกสารอิเล็กทรอนิกส์จะถือว่ามีความเทียบเท่ากับเอกสารเปลี่ยนมือในรูปแบบกระดาษได้ ก็ต่อเมื่อมีข้อมูลตามที่กฎหมายกำหนด และมีวิธีการที่น่าเชื่อถือในการ
(ก) ระบุว่าเอกสารนั้นเป็นเอกสารเปลี่ยนมืออิเล็กทรอนิกส์
(ข) ควบคุมการใช้เอกสารนั้นได้ตั้งแต่สร้างจนสิ้นผลทางกฎหมาย
(ค) รักษาความครบถ้วนของข้อมูลในเอกสาร
แนวคิดเรื่อง “การควบคุม” (control) เป็นหัวใจสำคัญของกฎหมายนี้ เพราะใช้แทนแนวคิดเรื่อง “การครอบครอง” (possession) โดยระบบอิเล็กทรอนิกส์จะถือว่าครอบครองได้ หากมีวิธีการที่น่าเชื่อถือในการ
(ก) สร้างการควบคุมโดยเฉพาะแก่บุคคลหนึ่ง และ
(ข) ระบุว่าใครคือผู้ควบคุมเอกสารนั้นอย่างชัดเจน
MLETR ยังเปิดโอกาสให้สามารถเพิ่มข้อมูลบางประเภทที่ไม่สามารถใส่ในเอกสารกระดาษได้ พร้อมกำหนดแนวทางในการประเมินความน่าเชื่อถือของวิธีที่ใช้ควบคุมเอกสาร การเปลี่ยนรูปแบบระหว่างอิเล็กทรอนิกส์กับกระดาษ และสนับสนุนการใช้เอกสารเปลี่ยนมืออิเล็กทรอนิกส์ข้ามพรมแดนโดยไม่เลือกปฏิบัติต่อแหล่งที่มาของเอกสาร
ที่มา: https://uncitral.un.org/en/texts/ecommerce/modellaw/electronic_transferable_records